TINARIWEN

TINARIWEN

Toeareg nomaden en cowboy zwervers. Kameelkaravanen en mustangpaarden. De tijdloze horizon van de eindeloze Sahara en de wilde grens van het oude Westen – en wanneer de dag eindigt, gitaren rond het kampvuur, liederen zingend over verlies, verlangen en home on the range.

Duizenden kilometers oceaan mogen de woestijnblues van Tinariwen scheiden van de authentieke countrymuziek van het landelijke Amerika, maar de verbanden zijn net zo tastbaar als romantisch.

Op Amatssou, hun negende studioalbum, onderzoekt Tinariwen deze gedeelde gevoeligheden, waarbij banjo’s, violen en pedal steel naadloos samenvloeien met de kenmerkende kronkelende gitaarlijnen en hypnotiserende grooves van de Toeareg-band.

In de twee decennia sinds Tinariwen uit hun basis in de Afrikaanse woestijn opkwam om de wereld rond te touren, hebben ze kennisgemaakt met vele gerenommeerde Amerikaanse country-, folk- en rockmuzikanten, waaronder Kurt Vile, Cass McCombs, Micah Nelson (zoon van Willie Nelson), Cat Power, Wilco, Bon Iver en Jack White. Het verhaal van Amatssou begint in 2021, toen White Tinariwen uitnodigde om in zijn privé-opnamestudio in Nashville op te nemen.

White, een lange tijd fan, leende Tinariwen zijn technicus Joshua Vance Smith om hun laatste album, Amadjar uit 2019, te mixen. Dit keer was het plan dat Tinariwen naar Amerika zou vliegen om op te nemen met lokale countrymuzikanten en de Grammy-winnende producer Daniel Lanois, wiens productiecredits variëren van U2 en Bob Dylan tot Willie Nelson en Emmylou Harris.

De oprichters Ibrahim Ag Alhabib, Touhami Ag Alhassane en Abdallah Ag Alhousseyni, samen met bassist Eyadou Ag Leche, percussionist Said Ag Ayad en gitarist Elaga Ag Hamid, waren allemaal klaar om te vertrekken, totdat de wereldwijde pandemie hen verhinderde te reizen. De plannen werden snel aangepast, zodat Lanois en een zorgvuldig geselecteerde groep Amerikaanse countrymuzikanten naar Afrika konden reizen om met de band in hun natuurlijke woestijnomgeving te werken.

Het laatste album van Tinariwen werd opgenomen in een kamp in Mauritanië onder de sterrenhemel. Dit keer besloot de band naar Djanet te gaan, een oase in de woestijn van Zuid-Algerije, gelegen in het Tassili N’Ajjer Nationaal Park – een uitgestrekt zandsteenplateau dat op de UNESCO-werelderfgoedlijst staat en beroemd is om zijn 10.000 jaar oude prehistorische rotstekeningen.

Daar, tussen ruige rotsformaties en dramatische zandsteenlandschappen, bouwden ze een geïmproviseerde studio in een tent, met apparatuur geleend van de studio van de Toeareg-band Imarhan in Tamanrasset, twee dagen rijden verderop, waar de eerste versie van Tinariwen ongeveer 40 jaar geleden werd gevormd.

Met de uitrusting van Imarhan kwam hun gitarist Hicham Bouhass om bij de opnames te helpen. Maar in een tweede tegenslag van de pandemie kreeg Lanois Covid en moest de Amerikaanse delegatie thuisblijven.

Gelukkig bleef de integriteit van het project intact dankzij de wonderen van moderne technologie. Lanois voegde subtiele accenten toe vanuit zijn studio in Los Angeles, countrymuzikanten Fats Kaplin en Wes Corbett namen hun partijen op in Nashville, en de Kabylische percussionist Amar Chaoui nam de zijne op in Parijs.

Lanois’ betoverende pedal steel en kristalheldere productie geven een zwevende sfeer aan de trance-achtige woestijnblues van Tinariwen op Arajghiyine en Jayche Atarak. Corbett’s banjo voegt een empathische textuur toe aan het openingsnummer Kek Alghalm, een lang gekoesterde favoriet tijdens liveoptredens die nu voor het eerst is opgenomen. Kaplin, een vaste muzikant van Jack White die ook speelde op een nummer van Tinariwen’s 2014-album Emmaar, draagt pedal steel, viool en banjo bij aan zes van de tien nummers.

De albumtitel, Amatssou, betekent Voorbij de Angst in het Tamashek, en dat past. Tinariwen heeft altijd gestaan voor moed. Zoals Bob Dylan ooit zei, de kracht van rock-‘n-roll is dat het ons “ongevoelig maakt voor angst”, omdat muziek ons de kracht en veerkracht geeft om tegenslagen te trotseren.

De Toeareg-cultuur is even oud als die van het oude Griekenland of Rome, maar door traditionele West-Afrikaanse en Arabische stijlen te combineren met blues, country, folk en rockinvloeden, spreken de nummers op Amatssou over de huidige, vaak harde realiteit van het Toeareg-leven.

Het is dan ook geen verrassing dat er gepassioneerde verwijzingen zijn naar de voortdurende politieke en sociale onrust in Mali. De opkomst van jihadisten, die probeerden muziek te verbieden in een land met een van de rijkste muziekculturen ter wereld, werd gevolgd door een militaire staatsgreep in 2020 en nog een in 2021. Franse vredestroepen zijn teruggetrokken, en Russische huurlingen van de Wagnergroep worden verdacht van betrokkenheid bij de aanhoudende onrust.

Vol poëtische allegorie roepen de teksten op tot eenheid en vrijheid. Er zijn nummers over strijd en verzet, met subtiele verwijzingen naar de recente politieke omwentelingen in Mali en de groeiende macht van de salafisten. “Dierbare broeders, alle rust, alle vrije tijd zal altijd onbereikbaar blijven, tenzij jullie thuisland wordt bevrijd en alle ouderen daar in waardigheid kunnen leven”, zingt Ibrahim Ag Alhabib op Arajghiyine, terwijl Lanois’ pedal steel en piano het nummer een epische, universele toepassing geven.

Tinariwen heeft een gitaarstijl uitgevonden die de verbeelding van de wereld heeft gevangen. Ze noemen het ishumar of assouf (“nostalgie” in het Tamashek). De rest van de wereld kent het als de Toeareg-blues. Het is muziek die doordrenkt is met verdriet en verlangen, maar het is ook muziek om onze zorgen te vergeten en om op te dansen.

Veel meer dan een gewone rockband, is Tinariwen een ambassadeur voor hun volk en een manier van leven die in harmonie is met de natuur, maar die nu meer dan ooit wordt bedreigd. Hun boodschap heeft nog nooit zo urgent en meeslepend geklonken als op Amatssou.